Luyện nghe thế nào đây nhỉ

Nói
về phương pháp luyện nghe thì chúng ta cũng đã nói nhiều, nhưng mình
thấy cách luyện nghe dưới đây của một thầy giáo - thầy duynhien - người
nhiều năm là giảng viên ở một trường đại học lớn, rất đặc biệt, nên
trích ra để các bạn tham khảo.



LÀM SAO NGHE ĐƯỢC TIẾNG ANH (Và nói chung: MỘT NGOẠI NGỮ)
Một trong những trở ngại lớn nhất của chúng ta khi học một ngoại ngữ ấy là chúng ta quá… thông minh và có quá nhiều kinh nghiệm.

• Quá thông minh:
  vì mình không thể nào chấp nhận nghe một câu mà mình không hiểu: cần
  phải hiểu một câu nói gì trước khi nghe tiếp câu thứ hai, nếu không thì
  mình không buồn nghe tiếp.
  
• Quá kinh nghiệm:
  Cuộc đời đã dạy ta không nghe những gì người khác nói mà chỉ hiểu những
  gì mà nội dung chuyển tải. Nếu không hiểu nội dung, chúng ta không thể
  lặp lại lời người kia. Cũng vì thế mà - trong giai đoạn đầu học ngoại
  ngữ - mỗi lần nghe một câu tiếng Anh thì trong đầu phải dịch ra được
  tiếng Việt thì mới yên tâm, bằng không thì … câu ấy không có nghĩa.
  

Thế
nhưng, đấy là lối học sinh ngữ ngược chiều. Tôi biết được 6 ngôn ngữ,
trong đó có ba ngôn ngữ thành thạo nghe nói đọc viết: Việt - Anh - Pháp,
và tôi thấy rằng trong các ngôn ngữ tôi biết thì, một cách khách quan,
nghe và nói tiếng Việt là khó nhất (vì ở phương tây, không có ngôn ngữ
nào mà mình đổi cao độ của một từ thì ý nghĩa từ ấy lại thay đổi: ma -
má - mà - mạ - mã - mả). Nhưng các bạn ở forum này, cũng như tôi, đều
không có vấn đề gì cả với cái sinh ngữ khó vào bậc nhất ấy!
Thế
nhưng những thầy cô dạy chúng ta nghe nói tiếng Việt chẳng phải là
những vị chuyên viên ngôn ngữ như các thầy ngoại ngữ mà ta học tại các
trường. Thầy dạy tiếng Việt chúng ta là tất cả những người quanh ta từ
ngày ta ra đời: cha mẹ, anh chị, hàng xóm, bạn bè… nghĩa là đại đa số
những người chưa có một giờ sư phạm nào cả, thậm chỉ không có một khái
niệm nào về văn phạm tiếng Việt. Thế mà ta nghe tiếng Việt thoải mái và
nói như sáo. Còn tiếng Anh thì không thể như thế được. Ấy là vì đối với tiếng Việt, chúng ta học theo tiến trình tự nhiên, còn ngoại ngữ thì ta học theo tiến trình phản tự nhiên.
Từ
lúc sinh ra chúng ta đã nghe mọi người nói tiếng Việt chung quanh (mà
chẳng bao giờ ta phản đối: "tôi chẳng hiểu gì cả, đừng nói nữa"! Mới
sanh thì biết gì mà hiểu và phản đối!). Sau một thời gian dài từ 9 tháng
đến 1 năm, ta mới nói những tiếng nói đầu tiên (từng chữ một), mà không
hiểu mình nói gì. Vài năm sau vào lớp mẫu giáo mới học đọc, rồi vào lớp
1 (sáu năm sau khi bắt đầu nghe) mới tập viết… Lúc bấy giờ, dù chưa
biết viết thì mình đã nghe đưọc tất cả những gì người lớn nói rồi (kể cả
điều mình chưa hiểu). Như vậy, tiến trình học tiếng Việt của chúng ta
là Nghe - Nói - Đọc - Viết. Giai đoạn dài nhất là nghe và nói, rồi sau
đó từ vựng tự thêm vào mà ta không bao giờ bỏ thời gian học từ ngữ. Và
ngữ pháp (hay văn phạm) thì đến cấp 2 mới học qua loa, mà khi qua hết
trung học thì ta đã quên hết 90% rồi.
Nhưng tiến trình ta học tiếng Anh (hay bất cứ ngoại ngữ nào) thì hoàn toàn ngược lại. Thử
nhìn lại xem: Trước tiên là viết một số chữ và chua thêm nghĩa tiếng
Việt nếu cần. Và kể từ đó, học càng nhiều từ vựng càng tốt, kế đến là
học văn phạm, rồi lấy từ vựng ráp vào cho đúng với văn phạm mà VIẾT
thành câu! Rồi loay hoay sửa cho đúng luật! Sau đó thì tập đọc các chữ
ấy trúng được chừng nào hay chừng ấy, và nhiều khi lại đọc một âm tiếng
Anh bằng một âm tiếng Việt! (ví dụ fire, fight, five, file… đều được đọc
là 'phai' ). Sau đó mới tới giai đoạn NÓI, mà 'nói' đây có nghĩa là Đọc
Lớn Tiếng những câu mình viết trong đầu mình, mà không thắc mắc người
đối thoại có hiểu 'message' của mình hay không vì mình chỉ lo là nói có
sai văn phạm hay không. Lúc bấy giờ mới khám phá rằng những câu mình
viết thì ai cũng hiểu, như khi mình nói thì chỉ có mình và … Thượng Đế
hiểu thôi, còn người bản xứ (tiếng Anh) thì 'huh - huh' dài cổ như cổ
cò! Sau thời gian dài thật dài, mình khám phá rằng mình từng biết
tiếng Anh, và nói ra thì người khác hiểu tàm tạm, nhưng khi họ nói thì
mình không nghe được gì cả (nghĩa là nghe không hiểu gì cả). Lúc bấy giờ
mới tập nghe, và rồi đành bỏ cuộc vì cố gắng mấy cũng không hiểu được
những gì người ta nói. Vấn đề là ở đó: chúng ta đã học tiếng Anh
ngược với tiến trình tự nhiên, vì quá thông minh và có quá nhiều kinh
nghiệm. Tiến trình ấy là Viết - Đọc - Nói - Nghe!
Vì
thế, muốn nghe và nói tiếng Anh, chuyện đầu tiên là phải quên đi kinh
nghiệm và trí thông minh, để trở lại trạng thái 'sơ sinh và con nít', và
đừng sử dụng quá nhiều chất xám để phân tích, lý luận, dịch thuật!
Và đây là bí quyết để Nghe: A. Nghe thụ động:

1. 'Tắm' ngôn ngữ. Nghe không cần hiểu: Hãy nghe! Đừng hiểu.

Bạn chép vào CD một số bài tiếng Anh (ví dụ từ trên forum này). Mỗi bài có thể dài từ 1 đến 5 phút. Khi
nào bạn ở nhà một mình, thì mở các bài đó ra vừa đủ nghe, và cứ lặp đi
lặp lại mãi ra rả như âm thanh nền suốt ngày. Bạn không cần để ý đến nó.
Bạn cứ làm việc của mình, đánh răng, rửa mặt, học bài làm bài, vào
internet… với tiếng lải nhải của bài tiếng Anh. (thậm chí, trong lúc bạn
ngủ cũng có thể để cho nó nói).
Trường hợp bạn có
CD player, USB player hay iPod, thì đem theo để mở nghe khi mình có thời
gian chết - ví dụ: di chuyển lâu giờ trên xe, đợi ai hay đợi đến phiên
mình tại phòng mạch.
Công việc 'tắm ngôn ngữ' này
rất quan trọng, vì cho ta nghe đúng với từng âm của một ngôn ngữ lạ. Tai
của chúng ta bắt rất nhanh một âm quen, nhưng loại trừ những âm lạ. Ví
dụ: Nếu bạn nghe câu: 'mặt trời mọc cánh khi chim voi truy cập chén
chó', một câu hoàn toàn vô nghĩa, nhưng bảo bạn lặp lại thì bạn lặp lại
được ngay, vì bạn đã quá quen với các âm ấy. Nhưng khi một người nói một
câu bằng chừng ấy âm (nghĩa là 11 âm/vần), trong ngôn ngữ bạn chưa từng
học, và bảo bạn lặp lại thì bạn không thể nào lặp lại được, và bảo
rằng… không nghe được! (Bạn có điếc đâu! Vấn đề là tai bạn không nhận ra
được các âm!) Lối 'tắm ngôn ngữ' đó chỉ là vấn đề làm quen đôi tai, và
sau một thời gian (lâu đấy chứ không phải vài ngày) bạn sẽ bắt được các
âm của tiếng Anh, và thấy rằng âm ấy rất dễ nghe, nhưng hoàn toàn khác
với âm Việt. Đừng nản lòng vì lâu ngày mình vẫn không phân biệt âm: hãy
nhớ rằng bạn đã tắm ngôn ngữ tiếng Việt ít ra là 9 tháng liên tục ngày
đêm trước khi mở miệng nói được tiếng nói đầu tiên và hiểu được một hai
tiếng ngắn của cha mẹ; và sau đó lại tiếp tục 'tắm ngôn ngữ' Việt cho
đến 4, 5 năm nữa!

2. - Nghe với hình ảnh động.

Nếu
có giờ thì xem một số tin tức bằng tiếng Anh (một điều khuyên tránh:
đừng xem chương trình tiếng Anh của các đài Việt Nam, ít ra là giai đoạn
đầu, vì xướng ngôn viên Việt Nam, phần lớn, nói rất gần với âm Việt Nam
(kể cả pronounciation), nên mình dễ quen nghe, và từ đó lỗ tai mình lại
hỏng, về sau lại khó nghe người bản xứ nói tiếng Anh - thế là phải học
lại lần thứ hai!). Các hình ảnh đính kèm làm cho ta 'hiểu' được ít nhiều
nội dung bản tin, mà không cần phải 'dịch' từng câu của những gì xướng
ngôn viên nói. Bạn sẽ yên tâm hơn, sau khi nghe 15 phút tin tức, tự tóm
lược lại, thì mình thấy rằng mình đã nắm bắt được phần chính yếu của nội
dung bản tin. Và đây là cách thư hai để tắm ngôn ngữ.

B. Nghe chủ động:

1. Bản tin special english.

Thu
một bản tin, và nghe lại rồi chép ra nhiều chừng nào hay chừng nấy… nhớ
là đừng tra cứu tự điển hay tìm hiểu nghĩa vội. Đoán nghĩa trong nội
dung câu, và nhớ lại âm thanh của từ, hay cụm từ đó, sau này tự nó sẽ rõ
nghĩa, nếu trở đi trở lại hoài.
(Ngày xưa, trên đài
VOA, sau mỗi chương trình tôi thường nghe một cụm từ tương tự như:
statue, statute hay statu gì đó, mà không biết viết thế nào, tuy vẫn
hiểu đại loại là: hãy đợi đấy để nghe tiếp. Mãi sau này tôi mới biết
rằng thuật ngữ rất quen thuộc ấy là 'stay tune', nhưng một thời gian
dài, chính tả của chữ ấy đối với tôi không thành vấn đề!)

2. Chăm chú nghe lại một số bài mình từng nghe trong giai đoạn 'tắm ngôn ngữ'.

Lấy lại script của những bài mình từng nghe, đọc lại và nhớ lại trong tưởng tượng lời đọc mà mình từng nghe nhiều lần.
Sau
đó xếp bản script và nghe lại để hiểu. Lần này: tự nhiên mình sẽ nghe
rõ từng tiếng và hiểu. Trường hợp không hiểu một từ hay cụm từ, thì gắng
lặp lại nhiều lần đúng như mình đã nghe, sau đó lật lại script để so
sánh.

3. Một số bài Audio trong Forum này.

Nghe
nhiều lần, trước khi đọc script. Sau đó, đọc lại script, chủ yếu kiểm
tra những từ mình đã nghe hoặc đoán, hoặc những từ mà mình có thể phát
âm lại nhưng không hiểu viết và nghĩa thế nào. Qua việc này, nhiều khi
ta phát hiện rằng một từ mình rất quen thuộc mà từ xưa đến nay mình cứ
in trí là phải nói một cách nào đó, thì thực ra cần phải nói khác hẳn và
phát âm như thế thì mới mong nghe đúng và nói cho người khác hiểu. Sau
đó, xếp bản script và nghe lại một hai lần nữa. (Ví dụ: hai chữ tomb,
bury, khi xưa tôi cứ đinh ninh là sẽ phát âm là 'tôm-b(ơ), bơri' - sau
này nghe chữ 'tum, beri' tôi chẳng hiểu gì cả - dù cho tôi nghe rõ ràng
là tum, beri -cho đến khi xem script thì mới vỡ lẽ!)

4. Học hát tiếng Anh, và hát theo trong khi nghe.

Chọn
một số bài hát mà mình thích, tìm lyrics của nó rồi vừa nghe vừa nhìn
lyrics. Sau đó học thuộc lòng và hát song song với ca sĩ, và gắng phát
âm cũng như giữ tốc độ và trường độ cho đúng. Khi nào buồn buồn cũng có
thể tự hát cho mình nghe (nếu không có giọng tốt và hát sai giọng một tí
cũng không sao, vì chủ yếu là tập phát âm, tốc độ, trường độ và âm điệu
tiếng Anh).
Và nói cho đúng giọng (qua hát) cũng là
một cách giúp mình sau này nhạy tai hơn khi nghe, vì thường thường ngôn
ngữ trong các bài hát khó nghe hơn những câu nói bình thường rất nhiều.

Trước khi tạm dừng topic này, tôi muốn nói thêm một điều.
Có
bạn bảo rằng hiện nay mình chưa hiểu, nên cố gắng nghe nhiều cũng vô
ích, để mình học thêm, khi nào có nhiều từ vựng để hiểu rồi thì lúc đó
sẽ tập nghe sau. => Nghĩ như thế là HOÀN TOÀN SAI.
Chính vì bạn chưa hiểu nên mới cần nghe nhiều hơn những người đã hiểu.
Muốn biết bơi thì phải nhảy xuống nước, không thể lấy lý do rằng vì mình
không thể nổi nên ở trên bờ học cho hết lý thuyết rồi thì mới nhảy
xuống, và sẽ biết bơi! Chưa biết bơi mà xuống nước thì sẽ uống nước và
ngộp thở đấy, nhưng phải thông qua uống nước và ngộp thở như thế thì mới
hy vọng biết bơi.Muốn biết bơi, thì phải nhảy xuống nước, và nhảy khi chưa biết bơi. Chính vì chưa biết bơi nên mới cần nhảy xuống nước.
Muốn
biết nghe và hiểu tiếng Anh thì phải nghe tiếng Anh, nghe khi chưa hiểu
gì cả! Và chính vì chưa hiểu gì nên cần phải nghe nhiều.

( Nguồn: dethi.com )